Khi người có uy tín, già làng được phát huy

Đi đầu chuyển đổi cây trồng

Khi đi về các thôn, làng đồng bào DTTS ở các địa phương trên địa bàn  huyện Sa Thầy, tôi thường gặp các vị già làng, người có uy tín, kể cả các nghệ nhân để qua đó nắm bắt tâm tư, tình cảm của người dân. Thông qua đó, tôi thấy họ có vai trò rất quan trọng trong việc đưa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, địa phương đi vào cuộc sống, nhất là vận động dân làng phát triển kinh tế, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Tại xã Rờ Kơi, tôi gặp ông A Hiền - một trong những người có uy tín trong cộng đồng người Hà Lăng (nhánh của dân tộc Xơ Đăng) ở thôn Rờ Kơi. Từng là cán bộ tham gia cách mạng năm 1960, trải qua nhiều đơn vị công tác, trước khi về hưu ông là cán bộ của Công ty Cao su Kon Tum (nay là Công ty TNHH MTV Cao su Kon Tum). 

Cụ A Hiền bên vườn cao su của gia đình. Ảnh: V.N

Để góp phần thực hiện chủ trương phát triển cây cao su, sau khi về hưu, A Hiền bán 6 con bò và vay thêm vốn đầu tư trồng 4ha cao su tiểu điền. Người Hà Lăng trước đây chỉ quen với trỉa lúa, trồng mì, thấy ông trồng cao su thì ai cũng bàn tán, ngay cả một số cán bộ xã khi ấy cũng chưa tin, còn do dự.

“Tuy nhiên, khi thấy cây cao su của gia đình phát triển tốt, không thua cao su của các công ty trên địa bàn và có thu nhập cao từ cao su thì người dân ở thôn Rờ Kơi cũng như ở các thôn khác trong xã mạnh dạn đầu tư phát triển mạnh cây cao su”- ông A Hiền bộc bạch.

“Làm theo A Hiền và qua quá trình phát triển, đến nay, Rờ Kơi là xã trọng điểm về cây cao su ở huyện. Cây cao su giúp người dân đổi đời, nâng cao đời sống”- ông A Im, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Rờ Kơi khẳng định.

Theo UBND huyện, thông qua việc phát huy vai trò người có uy tín, già làng trong công tác vận động, huyện vận động được nhiều hộ dân hiến đất hay thực hiện thu hồi đất để kịp thời triển khai các dự án; đồng thời đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng, xây dựng các mô hình kinh tế, nhất là phát triển diện tích cà phê, cao su, cải tạo vườn tạp trồng sầu riêng và nhiều loại cây ăn quả khác, cây lấy hạt (mắc ca). Theo đó, đến nay, toàn huyện phát triển 2.939ha cà phê, 13.648,03ha cao su, 2.043,52ha cây ăn quả và 328,14ha mắc ca.

Giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa 

Thường thì mỗi già làng, người có uy tín có một thế mạnh riêng. Với già làng A Thút (dân tộc Ba Na, làng Đăk Wơk, xã Hơ Moong) lại có công trong việc vận động dân làng giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Từng là cán bộ xã và đam mê văn hóa truyền thống, già làng A Thút dành nhiều công sức sưu tầm dân ca, sử thi, nghiên cứu, sáng tác các điệu chiêng, xoang, bài hát trên nền dân ca cũ.

Theo đó, về chiêng, già làng A Thút có bài “Vì rượu mất người yêu”, “Con chim lợn”, “Cô gái đi xách nước giọt”, “Cùng em đi đến tận chân trời”. Về hát kể sử thi, ông ghi lại và có thể hát kể “Giông bán nồi”, “Giông ngủ trên mái nhà rông”, “Bà Trai Trăng tạo dựng đất trời”, “Bà Kẻ Kol tạo ra mặt trăng, mặt trời”... Về truyện cổ, ông ghi lại các truyện: “Ông Tang ăn mật ong”, “Ngăn chia thịt”, “Rít giả dạng”. Về dân ca, có bài “Rủ nhau đi hái rau rừng”, “Em vui giã gạo”, “Lời ru em”. Về điệu xoang có “Lễ hội ăn trâu”, “Cô gái đi xách nước giọt”, “Con chim lợn”.

Ông A Thút tự hào giới thiệu về cồng chiêng của gia đình mình. Ảnh: V.N

“Đam mê văn hóa, vì văn hóa là nền tảng tinh thần, là hồn cốt của dân tộc, tôi tham gia mở nhiều lớp truyền dạy cồng chiêng, các điệu xoang, dân ca Ba Na cho người dân trong và ngoài làng”- ông A Thút chia sẻ.

Từng được xem đội cồng chiêng của làng Đăk Wớt do A Thút dẫn dắt biểu diễn trong không gian văn hóa ở các sự kiện lễ hội, tôi thật sự ngỡ ngàng trước tiếng cồng chiêng khi trầm hùng như chiến trận, khi như gió hú trên sườn đồi, khi róc rách như nước chảy, thác đổ, chim ngân… làm say đắm lòng người.

Còn A Huynh (dân tộc Gia Rai) – nghệ nhân ưu tú ở làng Chốt (thị trấn Sa Thầy), lại có tầm ảnh hưởng trong lĩnh vực âm nhạc. Không chỉ ở huyện mà nhiều người làm trong ngành Văn hóa ở trong và ngoài tỉnh cũng biết ông qua những bộ đàn đá và nhiều loại nhạc cụ khác do ông dày công sưu tầm và chế tác. Với sự yêu nghề và khả năng thiên phú, nghệ nhân A Huynh có thể làm cho khách ngẩn ngơ qua tiếng đàn đá làm say đắm lòng người. Nghệ nhân A Huynh còn am hiểu và có thể truyền dạy nhiều loại nhạc cụ khác như cồng chiêng, đàn ting ning, đàn tơ rưng. Qua nghệ nhân A Huynh, nhiều loại nhạc cụ DTTS ở địa phương tiếp tục được giữ gìn và phát huy.

A Huynh bên đàn tơ rưng nước do mình chế tạo. Ảnh: V.N

Theo bà Rơ Châm Lan – Phó Chủ tịch UBND huyện, toàn huyện có 59 người có uy tín là đồng bào DTTS, trong đó có 24 người là già làng. Thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, của tỉnh, trong những năm qua, UBND huyện luôn quan tâm thăm hỏi, tặng quà và tạo điều kiện cho người có uy tín, già làng phát huy vai trò, trách nhiệm trong phát triển kinh tế-xã hội, lan tỏa những điều tốt đẹp ở các thôn, làng. 

Cùng với đó, huyện phát huy vai trò người có uy tín, già làng, nghệ nhân trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, xóa bỏ các phong tục, tập quán lạc hậu. Theo đó, đến nay, nhiều giá trị văn hóa truyền thống trên địa bàn tiếp tục được giữ gìn và phát huy; nhiều hủ tục như tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, kiêng kỵ cái chết xấu, nợ miệng được xóa bỏ, góp phần vào xây dựng đời sống văn hóa, nông thôn mới ở địa phương.

Văn Nhiên