Phát huy hơn nữa quyền làm chủ của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng

Hệ tư tưởng Mác - Xít và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân bao giờ cũng khẳng định nhân dân là tính thứ nhất trong mọi quan hệ quyền lực. 90 năm qua, Đảng ta đã thể hiện được trí tuệ và bản lĩnh chính trị của mình, đưa nhân dân Việt Nam từ thân phận người nô lệ trở thành người làm chủ đất nước và vận mệnh của mình. Từ khi thành lập Nhà nước đến nay, Đảng ta luôn lãnh đạo Nhà nước phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Đến nay, các quyền dân chủ của nhân dân đã được thể hiện triệt để và tối đa trong Cương lĩnh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, trong Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước, trong các tôn chỉ và mục đích hoạt động của các đoàn thể chính trị - xã hội.

Thế nhưng, để quyền làm chủ của nhân dân ở nước ta được phát huy một cách tối đa và triệt để thì cần phải làm gì và làm như thế nào?

Thứ nhất, Đảng, Nhà nước cần tạo lập những cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý để đảm bảo quyền làm chủ thực sự của nhân dân (bằng các văn bản pháp luật cụ thể). Để phát huy dân chủ thì phải luật hóa quyền lợi, nghĩa vụ của công dân trong việc tham gia đóng góp ý kiến, phản biện xã hội, giám sát các công việc của Đảng, Nhà nước và phải luật hóa, có chế tài xử lý những cơ quan và cá nhân có thẩm quyền nhưng chậm hoặc không giải quyết lợi ích và nguyện vọng chính đáng của người dân, để bức xúc dồn nén và kéo dài, gây bất bình và mất ổn định chính trị - xã hội.

Cử tri xã Đăk Blà (thành phố Kon Tum) phát biểu ý kiến tại buổi tiếp xúc HĐND 2 cấp. Ảnh: QĐ

Thứ hai, Đảng cần lãnh đạo Nhà nước và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền cung cấp thông tin và trách nhiệm giải trình trước nhân dân về những vấn đề liên quan trực tiếp đến nhân dân, phải dân chủ hóa thông tin bằng cách: tạo lập cơ chế cung cấp thông tin cho người dân một cách minh bạch, rõ ràng, đầy đủ, chính xác. Mọi ý kiến thắc mắc của nhân dân về quyền lợi của họ và lợi ích của đất nước đều phải được các cơ quan công quyền và cá nhân có thẩm quyền giải trình đầy đủ. Nếu giải trình không đúng, không chính xác làm ảnh hưởng và vi phạm quyền lợi của công dân, lợi ích quốc gia thì cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải trình đó phải chịu trách nhiệm đối với sai phạm của mình; ngoài trách nhiệm về mặt đạo đức và trách nhiệm về chính trị, hành chính thì cơ quan, tổ chức, cá nhân đó phải có trách nhiệm đền bù thiệt hại về vật chất, tinh thần cho nhân dân.

Thứ ba, phải xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp về bảo đảm quyền tự do, quyền con người của mọi công dân. Đây là mục tiêu bao trùm, thể hiện đầy đủ nhất tính chất của nền dân chủ và là một nguyên tắc pháp quyền quan trọng trong xây dựng, củng cố và hoàn thiện nhà nước pháp xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Thứ tư, Đảng cần lãnh đạo Nhà nước phát huy một cách có hiệu quả quyền dân chủ của nhân dân, cả dân chủ trực tiếp và gián tiếp, nhất là dân chủ trực tiếp.

Quyền dân chủ gián tiếp của nhân dân ở nước ta hiện nay được thực hiện thông qua bầu cử đại biểu vào các cơ quan đại diện của nhân dân ở Trung ương và địa phương, đó là Quốc hội và HĐND các cấp (3 cấp). Khách quan mà nói thì với hình thức dân chủ gián tiếp này phần nào đã phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần tạo nên sự ổn định trong đời sống chính trị - xã hội nước ta thời gian qua. Thế nhưng bên cạnh đó nó cũng chứa đựng nhiều bất cập, mâu thuẫn, mang tính hình thức. Để khắc phục những hạn chế của mô hình này thì cần có sự nghiên cứu sâu hơn và mang tính hệ thống hơn.

 Từ thực tế hiện nay, cần thực hiện thí điểm và tiến tới bỏ tổ chức cơ quan HĐND ở một số cấp. Nếu muốn duy trì cơ quan này thì cần tổ chức lại cho phù hợp hơn, tránh tính hình thức và “ít” thực quyền như hiện nay. Trong thực tế thì chúng ta đã thí điểm bỏ HĐND cấp quận, huyện, phường ở 10 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương từ năm 2009-2016, từ 2016 đến nay đã tái lập lại nhưng mô hình tổ chức và hoạt động vẫn không nhiều thay đổi nên vẫn chưa khắc phục được những hạn chế cố hữu bấy lâu nay của HĐND ở một số cấp và một số địa phương.

Đảng cần lãnh đạo mở rộng hình thức nhân dân bầu trực tiếp Chủ tịch UBND cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) và cấp cao hơn (ở những nơi nếu thí điểm không tổ chức HĐND hoặc đặc thù) theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu, cạnh tranh tự do, có số dư... để chọn ra người mà nhân dân tin tưởng đủ đức, đủ tài phụng sự nhân dân, làm công bộc cho dân.

Dân chủ và việc phát huy tối đa dân chủ trong xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân là nhiệm vụ mang tính sống còn của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Thống nhất quan điểm “quyền lực thuộc về nhân dân” của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, để phát huy hơn nữa quyền làm chủ của nhân dân, Đảng ta cần lãnh đạo Nhà nước thực hiện tốt nguyên tắc và phương châm: “tất cả mọi quyền bính đều thuộc về nhân dân”, “nhân dân là tính thứ nhất”, “nhân dân là trên hết”, “có nhân dân là có tất cả, mất nhân dân là mất tất cả”…

TS. Ngô Khắc Sơn