Giữ gìn nét đẹp truyền thống dân tộc Giẻ Triêng

Vào buổi sáng đầu tháng 3, chúng tôi đến thăm nhà già A Brum khi ông đang miệt mài hoàn thiện chiếc gùi truyền thống, cạnh đó là đàn m’bin (đàn truyền thống người Giẻ Triêng) cũng đang được ông chỉnh sửa. Thấy khách đến, già A Brum cười hiền thay lời chào rồi mời chúng tôi vào nhà.

Già A Brum cho biết, ông sinh ra và lớn lên trong ngôi làng có nhiều người là nghệ nhân nổi tiếng. Cha ông lại là một người đan lát giỏi nên đã truyền nghề cho ông từ rất sớm. Sau này, khi lớn lên, với vốn nghề sẵn có được cha truyền lại cùng với sự đam mê, chịu khó, ham học hỏi của mình, ông đã được các nghệ nhân trong làng chỉ bảo thêm nhiều nghề truyền thống khác như chế tác nhạc cụ và nghề rèn.

Năm 18 tuổi, già A Brum tham gia du kích của xã, rồi sau đó công tác tại xã, công việc nhiều nên ông không có thời gian theo đuổi đam mê. Đến năm 1987, khi đã về hưu, ông mới bắt đầu dành nhiều thời gian cho việc đan lát, chế tác nhạc cụ và nghề rèn.

Già A Brum đánh đàn m'bin. Ảnh: N.S

Dù tuổi đã cao nhưng đôi tay của già A Brum vẫn thoăn thoắt vót từng nan tre. Hơn 30 năm kinh nghiệm với nghề đan lát, những đường đan, mũi xỏ nan tre của ông đã thành kỹ năng điêu luyện.

“Nghề đan lát đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ trong từng đường đan, mối lạt, từ những sợi mây, sợi nan đơn giản bằng sự khéo léo, óc sáng tạo của từng nghệ nhân sẽ cho ra sản phẩm khác nhau. Hàng chục năm qua, tôi đan gùi nhiều nhất và cũng tốn thời gian nhất. Để hoàn thành một chiếc gùi cũng phải mất gần một tháng. Chiếc gùi có nhiều phần như đáy, thân, miệng và chân gùi. Mỗi công đoạn lại đòi hỏi những kỹ thuật khác nhau”- già A Brum chia sẻ.

Không chỉ giỏi đan lát, ông còn điêu luyện trong việc diễn tấu, chế tác nhạc cụ. Từ khi 12 tuổi, ông đã biết làm đàn m’bin- đây là một nhạc cụ có ý nghĩa khá đặc biệt và đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Giẻ Triêng.

Theo già A Brum, cây đàn m’bin được làm từ gỗ dông kang (gỗ chân chim), nhạc cụ có 2 hoặc 3 dây sắt được lấy từ dây phanh xe đạp cũ. Đàn này có chiều dài 44 cm, là nhạc cụ dành cho nam giới sử dụng để hòa tấu với các nhạc cụ khác hoặc đệm cho hát, múa.

“Từ xa xưa, cây đàn m’bin giúp cho các chàng trai, cô gái tìm hiểu, mời gọi bạn tình khi đến tuổi trưởng thành. Khi đã nên đôi vợ chồng thì đàn m’bin lại đem đến niềm vui, hạnh phúc đầm ấm cho gia đình, những lúc tâm tình mỗi tối bên bếp lửa hồng, sau những buổi lao động vất vả, mệt nhọc ban ngày. Ngoài đàn m’bin, tôi còn biết chơi và chế tác nhạc cụ khác như: đàn ting ning, gor, ta lin”- già A Brum cho hay.

Ông không khỏi tự hào khi tạo ra nhiều sản phẩm rìu, dao, cuốc để phục vụ bà con. Ảnh: NS

Còn rèn cũng là nghề thủ công không thể thiếu trong đời sống người Giẻ Triêng, nên ông rất tâm đắc và dành thời gian nhiều cho loại nghề này. Lò rèn truyền thống được đắp bằng đất sét, ống dẫn làm từ cây lồ ô. Nhiệt lượng từ than giúp nung thanh sắt, mẩu thép nguyên liệu để rèn thành vật dụng, đồ dùng. Hiện tại, già A Brum làm rìu, dao, cuốc để bán, bà con trong thôn ai nấy đều thích vì độ bền và sắc của sản phẩm. Chính vì thế, già A Brum không khỏi tự hào khi tạo ra nhiều sản phẩm để phục vụ bà con.

Ông Hiêng Lăng Thắng- Chủ tịch UBND xã Đăk Dục cho biết, già A Brum là một trong những tấm gương sáng điển hình trong công tác gìn giữ văn hóa dân tộc của người Giẻ Triêng tại địa phương. Để lớp kế cận có ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc, địa phương rất cần những nghệ nhân tâm huyết, nêu gương như già A Brum.

Nay Săt