Dân làng Đăk Kang Jốp mừng nhà rông mới

Từ mờ sáng, những con vật hiến tế cúng Yàng (bò, heo, gà) đã được mang ra cột ở cây nêu trước nhà rông; người già, người trẻ, trai, gái trong làng tập trung đánh cồng chiêng, múa xoang, cũng là lúc già làng A Pim bắt đầu nghi lễ cúng mừng nhà rông mới. Người đàn ông 76 tuổi trong bộ trang phục truyền thống của đồng bào Ba Na Rơ Ngao đã khấn nguyện xin Yàng phù hộ cho nhà rông, cho bà con dân làng được bình an, lúa không gặp hạn, nước không bị cạn kiệt để cuộc sống bà con được ấm no…

Tấm lòng của già A Pim

Hôm nay, làng Đăk Kang Jốp, xã Đăk Hring (huyện Đăk Hà) mừng nhà rông mới. Từ mờ sáng, người già, trẻ em, trai, gái trong làng đã náo nức tụ tập tại nhà rông. Sau gần 1 năm nhà rông truyền thống của làng bị cháy (do sự cố chập điện), với sự đóng góp của bà con dân làng, nhà rông Đăk Kang Jốp đã được dựng lại. Già làng A Pim mặc dù mới trải qua một trận ốm thập tử nhất sinh nhưng đã ra nhà rông từ rất sớm để chuẩn bị thực hiện nghi lễ. Người làng Đăk Kang Jốp cho hay, ai cũng vui nhưng vui nhất là già A Pim, bởi cũng chính già là người đã tình nguyện hiến 500m² đất để dựng nhà rông của làng với mong muốn bà con có chỗ để sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, hội họp, tổ chức các lễ hội truyền thống.

Thôn trưởng A Nẻo cho biết, phần diện tích đất của nhà rông cũ trước đây đã quy hoạch làm trường học nên trước khi làm nhà rông mới, thôn đã họp dân để lấy ý kiến chọn địa điểm khác. Khi nghe chủ trương làm lại nhà rông, già A Pim đã tình nguyện hiến một phần diện tích đất của gia đình mình.

Ở làng Đăk Kang Jốp bà con ai cũng quí mến già A Pim không chỉ ở sự gương mẫu mà già còn hết mực yêu thương, chăm lo cuộc sống cũng như bảo vệ, gìn giữ những giá trị truyền thống vốn có của đồng bào Ba Na Rơ Ngao nơi đây.

Già A Pim chuốt mây đan gùi. Ảnh: T.Q

Ghé thăm căn nhà của già A Pim cạnh nhà rông, gia tài quí nhất mà già giới thiệu với chúng tôi đó là những tấm bằng khen, giấy khen già làng tiêu biểu trong cuộc vận động toàn dân toàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Vừa trò chuyện, già A Pim vừa tranh thủ chuốt cộng mây đan chiếc gùi cho hộ dân trong làng – già được biết đến là người đan gùi đẹp nhất làng. Nói về việc hiến đất làm nhà rông, già A Pim khiêm tốn: Xây dựng nông thôn mới, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc thì việc hiến đất làm nhà rông là việc làm cần thiết.

Thôn trưởng A Nẻo cho biết, già A Pim còn là nhân tố tích cực vận động bà con đóng góp công sức làm nhà rông. Dù vẫn còn đến 30% hộ nghèo nhưng bà con làng Đăk Kang Jốp đã tích cực đóng góp hơn 1.200 ngày công và 30 triệu đồng tiền mặt để làm nhà rông. Già làng cùng ban quản lý thôn đã kêu gọi 100 thanh niên, đàn ông trong làng vào rừng cả tuần để lấy gỗ; mỗi nhân khẩu chịu trách nhiệm nộp cho làng 3 tấm tranh… Trong quá trình xây dựng, già A Pim gần như thường xuyên túc trực để hướng dẫn dân làng dựng nhà rông theo kiểu truyền thống. Những đứa con của già như anh A Bé, A Thi cũng tham gia rất tích cực.

Mừng nhà rông mới

Đội trưởng đội cồng chiêng của làng - ông A Húi cho hay: Mừng nhà rông mới, 11 nghệ nhân trong đội cồng chiêng và 14 phụ nữ trong đội múa xoang của làng đã tập luyện từ trước đó cả tháng dưới sự hỗ trợ của già A Pim. Điều đặc biệt là không chỉ có người già tham gia cồng chiêng, múa xoang mà một số người trẻ tuổi cũng được ông A Húi và già A Pim gọi đến truyền dạy đánh cồng chiêng.

Bà con dân làng Đăk Kang Jốp mừng nhà Rông mới. Ảnh: T.Q

Lễ mừng nhà rông mới của bà con dân làng Đăk Kang Jốp diễn ra sau mùa thu hái cà phê, mỳ nên việc sắm sửa lễ hội cũng được bà con chuẩn bị khá tươm tất. Thôn trưởng A Nẻo cho biết, ngoài khoản đóng góp từ 200.000-250.000 đồng/hộ để làm nhà rông, bà con trong làng còn tự nguyện đóng góp mỗi hộ thêm 100.000 đồng để mua bò, heo, gà làm lễ cúng Yàng mừng nhà rông mới. Cả tháng nay, phụ nữ trong làng còn cùng nhau làm cả trăm ghè rượu để thết đãi khách và để bà con dân làng cùng chung vui.

Theo truyền thống, lễ mừng nhà rông mới được bà con dân làng Đăk Kang Jốp tổ chức 2 ngày: ngày thứ nhất diễn ra lễ chính và tiếp đãi khách, ngày thứ hai để già làng bảo ban thanh niên trong làng. Mở màn cho lễ khánh thành nhà rông mới, từ mờ mờ sáng, những con vật hiến tế thần linh như bò, heo, gà đã được cột ở gốc cây nêu trước nhà rông. Trong nhịp cồng chiêng và những điệu xoang, già làng A Pim vừa rót ché rượu cần “làm phép” cho những con vật hiến tế vừa cầu nguyện Yàng phù hộ cho nhà rông, cho bà con dân làng được bình an, lúa không gặp hạn, nước không bị cạn kiệt để cuộc sống bà con được ấm no…

Sau nghi lễ đâm bò và heo, các con vật được bà con mang ra chế biến thành các món ăn đãi khách và bà con trong làng; đầu bò được treo trên cây nêu. Trong âm vang cồng chiêng, bà con cùng nhau múa hát, uống rượu cần đến thâu đêm. Trong cái buốt lạnh của tiết trời về đêm, bà con đốt lửa quanh cây nêu để sưởi ấm. Trong ánh lửa bập bùng, thanh niên trong làng đã xiết chặt tay nhau nhảy múa.

Không khí lễ hội những ngày đầu xuân tràn ngập khắp thôn làng Đăk Kang Jốp, len lỏi vào tận những cánh rừng cao su, cà phê bạt ngàn bao quanh ngôi làng. Hòa cùng niềm vui với bà con dân làng, thôn trưởng A Nẻo chia sẻ: Lễ mừng nhà rông mới của làng càng ý nghĩa hơn khi năm qua làng Đăk Kang Jốp có nhiều khởi sắc, những con đường đất trong thôn đều đã được bê tông hóa, nhà nhà đã rào vườn trồng rau xanh khiến đường làng ngõ xóm trông rất sạch, đẹp và điều đặc biệt hơn là trong năm, thôn có 6 hộ gia đình thoát được nghèo…

Ngày thứ 2 của lễ mừng nhà rông mới, già làng đã chuẩn bị sẵn một ché rượu và một con gà đã được cắt tiết, luộc sẵn mang lên nhà rông rồi tập hợp thanh niên trong làng lại để nói chuyện, bảo ban. Theo phong tục, thanh niên đến gặp già làng cũng mang theo một ché rượu và một con gà. Là người uy tín nhất làng, già làng A Pim đã thay mặt dân làng bảo ban thanh niên tránh làm những điều xấu, chăm chỉ học tập, làm ăn, xây dựng thôn làng no đủ vững mạnh an toàn. Căn dặn xong già thưởng cho thanh niên con gà và ché rượu của mình; thanh niên cũng mời già làng con gà và ché rượu mà mình đã mang đến. Già A Pim cho biết, việc bảo ban thanh niên và hoán đổi ché rượu, con gà mời nhau thể hiện sự kính trọng, trên dưới trật tự giữa người lớn với thanh niên trong làng và cũng thể hiện sự đoàn kết, một lòng cùng nhau nỗ lực xây dựng thôn làng ngày càng phát triển.

Mời nhau uống xong ché rượu, già A Pim và thanh niên trong làng tiếp tục xuống nhà rông để chung vui với bà con dân làng những giọt rượu còn lại trong ché  hòa với cồng chiêng âm vang cho đến chiều tối rồi ai lại về nhà nấy…

Tú Quyên