Tâm huyết trao truyền tiếng chiêng cho thế hệ trẻ

Ông A Nhul đang sở hữu hai bộ chiêng quý gia truyền. Ảnh: T.H

Trong ký ức của ông A Nhul (dân tộc Xơ Đăng), lúc còn là một đứa trẻ, mỗi khi mặt trời xuống núi, ông lại thấy người làng quây quần bên bếp lửa hồng trước nhà rông tách bắp, đậu, uống rượu ghè rồi múa xoang, đánh cồng chiêng. Cứ như vậy, tiếng cồng chiêng thấm dần trong trí nhớ của ông lúc nào không hay. Khi lưng cõng được một bao lúa cũng là lúc ông đánh thuần thục các bài chiêng truyền thống của dân tộc mình và được tham gia vào đội chiêng của làng.

Tre già măng mọc, những nghệ nhân kỳ cựu của đội chiêng già yếu, ông A Nhul trở thành thành viên chính trong đội chiêng của làng. Dù đã có vị trí trong đội chiêng của làng, ông A Nhul vẫn không ngừng học hỏi thêm kiến thức, kỹ năng đánh cồng chiêng.

Ông A Nhul bảo rằng, để điều khiển được chiêng phải hiểu nó, xem nó như là bạn và phải tập luyện thường xuyên thì âm thanh đánh ra mới da diết, có hồn. Mỗi bài chiêng đều mang một thông điệp, tiết tấu riêng, đòi hỏi người đánh chiêng phải đoàn kết, phối hợp với thành viên trong đội để đánh nhịp nhàng, đúng điệu.

Hiện, ông A Nhul đang sở hữu 2 bộ chiêng quý gia truyền. Đối với ông, chiêng là tài sản vô giá, dù người ta trả bao nhiêu tiền, ông cũng không bán, không đổi. “Với người Xơ Đăng chúng tôi, chiêng được xem như máu thịt. Chiêng gắn bó với chúng tôi từ khi lọt lòng đến lúc trưởng thành, dựng vợ gả chồng và cả đến khi khuất núi về với trời. Chúng tôi thà nhịn ăn, nhịn mặc chứ không bán chiêng. Chiêng mà bán đi rồi thì con người khô khan lắm, cuộc sống vì thế cũng buồn tẻ hơn” - ông A Nhul bày tỏ.

Ông A Nhul dạy kỹ thuật đánh cồng chiêng cho người trẻ trong thôn. Ảnh: TH

Cùng với việc gìn giữ, ông A Nhul còn rất tâm huyết với việc truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho thế hệ trẻ. Chỉ tính từ năm 2022 đến nay, ông A Nhul đã tham gia trên 20 lớp truyền dạy cồng chiêng cho hơn 300 học viên là thanh niên, học sinh tại xã Rờ Kơi. Theo ông A Nhul, dạy người trẻ đánh cồng chiêng vất vả hơn nhiều so với dạy cho người lớn. Người dạy phải chỉnh sửa, uốn nắn từng động tác, từ cách cầm dùi, phong thái biểu diễn đến mỗi bước chân nhún nhảy sao cho hòa với âm thanh cồng chiêng một cách nhịp nhàng.

Với sự tận tâm, nhiệt tình của ông A Nhul, nhiều bạn trẻ nay đã thành thục các bài chiêng truyền thống. Một số người đã trở thành thành viên nòng cốt trong đội chiêng của thôn, xã và thường xuyên tham gia biểu diễn tại các lễ hội do địa phương tổ chức. Một trong số đó phải kể đến là anh A Tru, sinh năm 1995.

Anh A Tru cho hay: Lần đầu chạm vào cồng chiêng, tôi cảm thấy có điều gì đó rất đặc biệt, vừa lạ lẫm lại vừa cuốn hút. Tuy việc học đánh cồng chiêng ban đầu khá khó khăn, nhưng với sự chỉ dẫn tận tình của ông A Nhul cùng mong muốn giữ gìn bản sắc đã thôi thúc anh A Tru vượt qua. Càng học, anh A Tru càng say mê âm thanh của cồng chiêng. Giờ đây, anh không chỉ thành thạo các bài cồng chiêng như chào khách, tiễn khách, mừng năm mới, mừng nhà rông mới, mà còn ấp ủ mơ ước trở thành một nghệ nhân truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ sau.

Còn với ông A Nhul, được trao truyền vốn quý của cha ông để lại là niềm vinh dự và cũng là cách để ông gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Ông mong muốn được truyền dạy cồng chiêng cho nhiều bạn trẻ, các bạn trẻ tích cực truyền dạy cho nhau để trong thôn, trong xã người Xơ Đăng ai cũng biết sử dụng cồng chiêng, để cồng chiêng không bị mai một thất truyền, ông mới yên tâm về với ông bà, tổ tiên.

Nói về ông A Nhul, bà Y Chít - Phó Chủ tịch UBND xã Rờ Kơi nhận xét: Ông A Nhul là tấm gương tiêu biểu trong công tác gìn giữ và phát huy văn hóa cồng chiêng của người Xơ Đăng ở xã Rờ Kơi. Không chỉ khơi dậy đam mê cho thế hệ trẻ, ông còn là người tiên phong khởi xướng các hoạt động truyền dạy cồng chiêng, tích cực hỗ trợ cộng đồng mỗi khi cần. Từ sự tâm huyết và trách nhiệm của ông A Nhul, nhiều thế hệ trẻ được tiếp cận, hiểu và trân trọng hơn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.  

Thu Hiền