Sản xuất nông nghiệp bền vững

Cảnh báo từ đồng ruộng

Theo số liệu thống kê mới nhất, tổng diện tích các cây trồng chính của tỉnh hàng năm đến nay đạt khoảng 197.994ha. Trong đó, diện tích một số cây trồng chủ lực tăng mạnh, như cà phê 29.353ha, cao su 77.797ha, cây ăn quả các loại 10.683,2ha.

Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp nói chung và trồng trọt nói riêng đang phải đối mặt với nhiều vấn đề và thách thức về môi trường.

Chúng bao gồm ô nhiễm đất, trong đó chủ yếu là từ việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) quá mức; ô nhiễm nước, chủ yếu là do xả thuốc BVTV vào sông suối; ô nhiễm không khí, chủ yếu do xử lý (đốt) chất thải nông nghiệp.

Theo Bộ chỉ thị môi trường tỉnh Kon Tum giai đoạn 2016-2020, chỉ tính giai đoạn 2016 – 2020, lượng phân bón sử dụng trong nông nghiệp tăng khoảng 1,5 lần, từ 200.000 tấn (năm 2016) lên 300.000 tấn (năm 2020).

Mô hình bể thu gom rác thải trong sản xuất nông nghiệp ở xã Đăk Pxi, huyện Đăk Hà. Ảnh: HL

Cũng theo nguồn trên, thực tế sản xuất cảnh báo sự lạm dụng thuốc BVTV. Bằng chứng là khối lượng thuốc BVTV sử dụng trong 4 năm 2016-2020 tăng khoảng 1,3 lần, từ 300 tấn (năm 2016) lên 400 tấn (năm 2020).

Dù góp phần quan trọng trong việc tăng năng suất, sản lượng cây trồng, nhưng thuốc BTVT và phân bón hóa học cũng là một trong những tác nhân gây nên ô nhiễm môi trường, nếu không được sử dụng đúng cách.

Điều đáng nói, cơ chế dùng thuốc BVTV và phân bón hóa học vẫn chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, thói quen và yêu cầu tăng năng suất diệt sâu bệnh của nông dân hơn là nhu cầu dinh dưỡng của cây trồng và đất và khuyến cáo của nhà khoa học.

Lượng phân bón sử dụng không hợp lý, không đúng liều lượng sẽ gây tồn dư phân bón trong đất, gây ô nhiễm môi trường đất. Tương tự, sử dụng quá nhiều thuốc BVTV, không đúng liều lượng, đúng phương pháp sẽ gây ô nhiễm không khí, nước và đất.

Đó là chưa kể đến việc sử dụng thuốc BVTV và bón phân quá mức khiến các chi phí sản xuất đội lên, từ đó giảm lợi nhuận.

Chất thải rắn phát sinh từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng là một trong những vấn đề lớn cần quan tâm.

Dư lượng thuốc và phân bón từ túi đóng gói và chai có thể theo nước mưa và nước tưới sẽ chảy ra sông rạch, sau đó sẽ gây ra ô nhiễm đất và nước, làm chết cá và động vật thủy sinh khác.

Sản xuất sạch hơn

Với diện tích đất nông nghiệp trên 902.000ha, trong đó có gần 300.000ha đất sản xuất nông nghiệp, cùng điều kiện khí hậu thuận lợi, nguồn lao động dồi dào, ngành Nông nghiệp được xác định là thế mạnh, là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh.

Cùng với những chính sách linh hoạt và phù hợp trong phát triển nông nghiệp, Tỉnh ủy, UBND tỉnh cũng đã xây dựng, thực thi nhiều chính sách nhằm hạn chế và kiểm soát ô nhiễm, đảm bảo phát triển một nền nông nghiệp bền vững.

Ngày 29/12/2020, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 1325/QĐ-UBND phê duyệt Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Trong đó, đáng chú ý là chủ trương mở rộng và hình thành mới các chuỗi liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, sản phẩm hữu cơ, diện tích cây trồng hữu cơ đạt khoảng 0,5 - 1% tổng diện tích gieo trồng.

Tăng cường hướng dẫn bà con nông dân sử dụng phân bón đúng cách. Ảnh: HL

Phấn đấu tỷ lệ người dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học đạt trên 30%; tăng tỷ lệ sản phẩm phân bón hữu cơ trên tổng số sản phẩm phân bón lên 15%; hướng dẫn biện pháp phòng chống sinh vật gây hại phù hợp với sản xuất nông nghiệp hữu cơ.

Đến năm 2030, diện tích nhóm đất nông nghiệp sản xuất hữu cơ đạt khoảng 2 - 3% tổng diện tích nhóm đất nông nghiệp. Diện tích đất trồng trọt hữu cơ đạt khoảng trên 2% tổng diện tích đất trồng trọt với các cây trồng chủ lực lúa, rau đậu các loại, cây ăn quả, cà phê.

Tính đến nay, sau hơn 2 năm thực hiện, tại các địa phương đã xuất hiện nhiều mô hình nông nghiệp hữu cơ hoạt động hiệu quả. Nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã và nông hộ áp dụng công nghệ và liên kết sản xuất nhằm tăng năng suất, chất lượng nông sản và bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, từ thực tế trên cho thấy, để tiếp tục phát triển nông nghiệp bền vững, cần tiếp tục có sự quan tâm hơn nữa trong việc giải quyết các thách thức về môi trường.

Trong đó, chính quyền cần giám sát và thực thi hiệu quả các chính sách và quy định hiện hành về bảo vệ môi trường và giải quyết ô nhiễm môi trường trong sản xuất nông nghiệp.

Duy trì lực lượng khuyến nông rộng khắp, đủ khả năng vận động, hướng dẫn và giúp đỡ nông dân thay đổi tập quán canh tác không bền vững, như không sử dụng các loại phân bón hóa học một cách tùy tiện, bón đúng cách, bón đủ, bón vào những lúc cây trồng cần thiết.

Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về thu gom, xử lý rác thải trong sản xuất, nhất là vỏ bao bì, chai lọ đựng thuốc BVTV và phân bón.

Khuyến khích, thu hút các doanh nghiệp đầu tư sản xuất và kinh doanh các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ; các mặt hàng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, thức ăn chăn nuôi có nguồn gốc hữu cơ.

Đây sẽ là những “đầu tàu” về việc ứng dụng những mô hình sản xuất hữu cơ chuẩn mực, chuyển giao công nghệ, kỹ thuật sản xuất đến các trang trại, hợp tác xã và hộ gia đình làm nông nghiệp.              

Hồng Lam