Sự chuyển dịch tích cực của thị trường lao động

Công ty TNHH Hòa Nghĩa (thành phố Kon Tum) - một doanh nghiệp chuyên sản xuất vật liệu xây dựng- mới thông báo tuyển lao động. Tuy nhiên, không giống như các lần trước chủ yếu tuyển lao động phổ thông, lần này tuyển lao động có khả năng vận hành dây chuyền sản xuất tự động.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng có nhu cầu nhân sự sử dụng thành thạo Nền tảng quản trị doanh nghiệp tổng thể đang ứng dụng. Đây là nền tảng cho phép doanh nghiệp sử dụng mọi dịch vụ, từ quản trị nhân sự, kế toán, đến bán hàng, kê khai thuế một cách nhanh chóng, với chi phí thấp.

Sự dịch chuyển ấy cũng thấy rõ trong lĩnh vực nông nghiệp. Trước đây, các doanh nghiệp, hợp tác xã chủ yếu tuyển dụng lao động phổ thông, dùng sức lực là chủ yếu, thì nay đòi hỏi lao động có khả năng vận hành máy móc, các hệ thống tự động ở các trang trại nông nghiệp công nghệ cao; khả năng tham gia và xử lý thông tin thị trường, khách hàng, sử dụng mạng xã hội như một công cụ kinh doanh.

Nhu cầu lao động qua đào tạo đang tăng dần. Ảnh: H.L

Thời gian gần đây, thị trường lao động chứng kiến sự dịch chuyển mang tính tích cực trong “nội bộ”, khi nhu cầu tuyển lao động qua đào tạo tăng dần so với trước.

Báo cáo thị trường lao động năm 2020 do Trung tâm Dịch vụ việc làm (nay là Trung tâm Lưu trữ lịch sử và Dịch vụ việc làm) tiến hành cho thấy, nhu cầu tuyển lao động qua đào tạo là 28%; nhu cầu tuyển lao động chưa qua đào tạo là 72%.

Còn theo báo cáo năm 2024, trong năm có 218 lượt doanh nghiệp, tổ chức đăng ký tuyển dụng với 4.252 việc làm trống. Trong đó, nhu cầu tuyển lao động qua đào tạo chiếm 32,38%. Cụ thể, trình độ đại học, trên đại học 9,88%; trình độ cao đẳng nghề, chuyên nghiệp 4,02%; trung cấp nghề, chuyên nghiệp 9,05%; sơ cấp, chứng nhận nghề 9,88%.

Lao động phổ thông, chưa qua đào tạo vẫn chiếm tỷ lệ lớn. Ảnh: HL

Nhu cầu lao động chưa qua đào tạo chiếm phần còn lại, tập trung ở các lĩnh vực ngành nghề như may mặc - giày da; chế biến gỗ xuất khẩu; chế biến thực phẩm, sản xuất nhựa, bao bì, nhân viên kinh doanh, bán buôn; lao động làm việc trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thuỷ sản (như chăm sóc, khai thác mủ cao su, cà phê; giúp việc gia đình, tạp vụ).

Như vậy, so với năm 2020, nhu cầu lao động qua đào tạo tăng 4,38%; nhu cầu lao động chưa qua đào tạo giảm 4,83%. 

Đây là những con số thể hiện sự chuyển dịch về hình thức và chất lượng lao động, việc làm. Kèm theo là gia tăng nhu cầu tuyển dụng từ các lĩnh vực đòi hỏi tay nghề cao, thay vì tuyển dụng lao động phổ thông, hoặc có tay nghề trung bình.

Tuy nhiên, cũng từ những con số trên có thể thấy sự chuyển dịch còn khiêm tốn. Thực trạng này xuất phát từ thị trường lao động của tỉnh phát triển chưa đồng đều, có sự chênh lệch về nguồn cung và nhu cầu lao động trong các lĩnh vực, ngành nghề kinh tế.

Về phía cung, có thể những kỹ năng, kiến thức mà lao động thu được từ giáo dục không phù hợp với những yêu cầu, những kiến thức mà  môi trường làm việc thực tế đòi hỏi.

Sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ cũng làm tăng nhu cầu cho các kỹ năng hoàn toàn khác so với những gì được dạy ở trường theo phương thức truyền thống.

Về phía cầu, thị trường việc làm hiện tại có ít công việc đòi hỏi trình độ tay nghề cao. Các doanh nghiệp tư nhân của tỉnh phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và chưa đủ sức cạnh tranh do thiếu quy mô trong việc tiếp cận công nghệ và đầu tư.

Cơ cấu việc làm cần nhân lực chưa qua đào tạo, với giá thuê rẻ, vẫn chiếm phần lớn, trong khi việc chuyển đổi, áp dụng quy trình sản xuất tiên tiến nhằm tăng lao động tay nghề cao còn chậm.

Hiện nay, các doanh nghiệp, hợp tác xã đang mạnh dạn thực hiện chuyển đổi số, dù còn ở nhiều mức độ khác nhau. Đồng nghĩa với việc doanh nghiệp ngày càng đòi hỏi người lao động có kiến thức, chuyên môn; có khả năng tư duy, làm việc linh hoạt và làm chủ công nghệ, kỹ năng ngoại ngữ và khả năng thích nghi tốt.

Bên cạnh đó, đang có sự thay đổi to lớn về năng suất lao động, nhu cầu, tâm lý, thói quen của người dùng và các mô hình sản xuất, kinh doanh mới. Tất cả đều tác động mạnh mẽ tới thị trường lao động.

Trong bối cảnh ấy, sự chuyển dịch ở thị trường lao động được dự báo sẽ mạnh mẽ hơn, với xu hướng tuyển dụng lao động qua đào tạo ngày càng tăng. Nhưng vẫn cần những “cú hích” để đẩy nhanh tốc độ chuyển dịch.

Trong đó, bản thân người lao động cần thường xuyên cập nhật tình hình thị trường, xu hướng việc làm, ngành nghề để chuẩn bị những kỹ năng phù hợp với sự thay đổi; trau dồi kiến thức, kỹ năng, bao gồm cả kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm.

Về phía chính quyền và ngành chức năng, có các giải pháp thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình chuyển đổi cơ cấu việc làm, từ giản đơn, phổ thông là phổ biến, sang các lĩnh vực đòi hỏi kiến thức, tay nghề cao. Có các chính sách hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp để tạo ra việc làm tốt hơn.

Ngành Giáo dục và Đào tạo cần tiếp tục cải thiện và nâng cao chất lượng giáo dục; giúp học sinh, sinh viên phát triển các kỹ năng theo yêu cầu thực tiễn. Chú trọng giáo dục kỹ năng, tư duy sáng tạo, khả năng thích nghi với công nghiệp 4.0, từ đó cung ứng được nguồn nhân lực có chất lượng theo nhu cầu của thị trường lao động. 

Đặc biệt, đối với sinh viên, học sinh, là nguồn nhân lực trẻ, có chất lượng, cần nhận thức rõ xu hướng thị trường lao động, chú trọng tự bồi dưỡng các kỹ năng đáp ứng nhu cầu hội nhập, kỹ năng ứng dụng khoa học công nghệ trong công việc, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc nhóm.     

Hồng Lam