Kiến nghị giải pháp bảo vệ và nâng tầm thương hiệu sâm Ngọc Linh

Với mục tiêu bảo vệ thương hiệu sâm Ngọc Linh và phát triển trở thành hàng hóa phục vụ quốc kế dân sinh, đưa sâm Ngọc Linh vươn ra thế giới, thời gian qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh rất quan tâm chỉ đạo để phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu trên địa bàn tỉnh, đã có nhiều nghị quyết, chương trình, kế hoạch để hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp tham gia trồng, phát triển và chế biến sâm Ngọc Linh.

Để phát triển vùng trồng, tỉnh đã phê duyệt Quy hoạch phát triển sâm Ngọc Linh tỉnh giai đoạn 2012 -2020, tầm nhìn đến năm 2025 với tổng diện tích quy hoạch phát triển sâm Ngọc Linh là 31.742ha. Đến nay, toàn tỉnh đã phát triển được khoảng 2.922ha sâm Ngọc Linh, trong đó, huyện Tu Mơ Rông với 2.883ha với khoảng 1.650 hộ gia đình, 30 nhóm hộ, tổ liên kết sản xuất và 4 doanh nghiệp trồng sâm Ngọc Linh. Cơ sở hạ tầng (như đường giao thông, hệ thống điện) đã được quan tâm đầu tư nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất để phát triển sâm Ngọc Linh. Đặc biệt, trong 5 năm qua, cây sâm Ngọc Linh đã góp phần xóa gần 2.000 hộ nghèo; giúp hàng trăm hộ đã làm giàu, cá biệt có hộ thu nhập hàng chục tỷ đồng mỗi năm.

Người dân Tu Mơ Rông phát triển sâm Ngọc Linh. Ảnh: P.N

Theo ông Mạnh, tại hội thảo nói trên, ngoài trình bày thực trạng phát triển, ký kết các nội dung quan trọng có tác động to lớn đến ngành sâm Ngọc Linh, các đại biểu là người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã, các nhà nghiên cứu khoa học về sâm còn nêu ra 6 nhóm kiến nghị, giải pháp để nâng cao giá trị sâm Ngọc Linh, biến quốc bảo thành quốc kế dân sinh.

Đó là kiến nghị cấp thẩm quyền tăng cường bảo vệ và đấu tranh chống nạn trục lợi từ thương hiệu sâm Ngọc Linh, mua bán sâm giả đang diễn ra trên mạng.

Kiến nghị cần có cơ chế, hướng dẫn chi tiết, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho phát triển sâm Ngọc Linh gắn với phát triển du lịch; cụ thể hóa Quyết định số 611 ngày 1/6/2023 của Thủ tướng Chính phủ để người dân, doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, phát triển cây sâm.

Dựa trên kinh nghiệm phát triển sâm của các quốc gia nổi tiếng trên thế giới, các đại biểu kiến nghị sớm công bố công trình nghiên cứu khoa học giống nuôi cấy mô để làm cơ sở phát triển, mở rộng vùng trồng; phát triển sâm công nghiệp dựa trên công nghệ, qua đó tạo ra các phân khúc sâm mang các giá trị khác nhau.

Trên cơ sở các dẫn chứng lịch sử, khoa học và thực tế, Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Minh Đức (Khoa Dược, Trường Đại học Tôn Đức Thắng) kiến nghị, chỉ dùng tên Sâm Việt Nam cho cây sâm quý đặc hữu bản địa Việt Nam; sâm Việt Nam trồng tại vùng Ngọc Linh thuộc 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam, nếu có chỉ dẫn địa lý, mã số vùng trồng hợp lệ, được mang thương hiệu sâm Ngọc Linh; cây sâm Panax vietnamensis Ha et Grushv. var. vietnamensis trồng ở các vùng di thực khác, ngoài vùng Ngọc Linh được gọi là Sâm Việt Nam.

Khách du lịch thích thú trải nghiệm vườn sâm Ngọc Linh. Ảnh: PN

Đặc biệt, trước ý kiến cho rằng sâm Ngọc Linh và sâm Lai Châu là đồng danh tên khoa học với Sâm Việt Nam, Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Minh Đức khẳng định: “Phó giáo sư Phan Kế Long (người phát hiện Sâm Lai Châu) và các chuyên gia đã xác nhận: cơ sở khoa học“P.vietnamensis var.vietnamensis, P.v.var.fuscidiscus và P.vietnamensis var.langbianensis là các taxon độc lập. Việc một số trang sắp xếp sâm Ngọc Linh và sâm Lai Châu là đồng danh chỉ là quan điểm cá nhân, chưa có những bằng chứng khoa học nào. Trong khi đó, trang web của các tổ chức nghiên cứu uy tín vẫn chấp nhận 3 thứ trên là các taxa độc lập. Do các taxa độc lập nhau nên chắc chắn sẽ có sự khác nhau về hoạt chất và giá trị, do đó, không thể đồng nhất chúng trong hoạt động thương mại.

Theo ông Mạnh, 6 nhóm kiến nghị được đưa ra tại hội thảo là những thông tin hữu ích, có giá trị to lớn, phản ánh đầy đủ, toàn diện các giải pháp để giúp nâng tầm cây sâm Ngọc Linh. Trong các nhóm kiến nghị này, một số giải pháp đã được huyện và tỉnh triển khai xuyên suốt trong thời gian qua như đấu tranh chống sâm giả, trục lợi sâm; hỗ trợ doanh nghiệp, người dân phát triển mở rộng diện tích, tăng cường chế biến sâu, đa dạng sản phẩm từ cây sâm Ngọc Linh để phục vụ người tiêu dùng trên cả nước.

“Việc báo cáo UBND tỉnh các nhóm kiến nghị về giải pháp do các nhà nghiên cứu trình bày tại hội thảo nói trên, nhằm mục đích để tỉnh có thêm thông tin để nghiên cứu, thẩm định, qua đó, đưa ra chiến lược dài hơn cho việc phát triển, nâng tầm sâm Ngọc Linh, sớm giúp người dân ở Việt Nam và thế giới hưởng lợi từ sâm Ngọc Linh, sớm biến quốc bảo thành quốc kế dân sinh”- ông Mạnh nói.

Cũng theo ông Mạnh, trong nhóm kiến nghị trên, một số giải pháp để nâng tầm sâm Ngọc Linh đã vượt thẩm quyền của huyện, tỉnh, huyện sẽ tham mưu UBND tỉnh báo cáo cấp thẩm quyền quyết định.            

Phúc Nguyên