“Ðánh thức” - điệu Cheo của người Xơ Đăng xưa

Chia sẻ lý do thực hiện dự án, em Y Lũin cho hay, tìm hiểu từ sách báo cũng như thực tế tại địa phương, chúng em thấy điệu Cheo của người Xơ Đăng tại xã Ngọk Réo đang đứng trước nguy cơ mai một, không có sự kế thừa. Minh chứng cho thấy điều đó là tại xã Ngọk Réo hiện chỉ còn một nghệ nhân còn nhớ và hát làn điệu dân ca này. Tuy nhiên, nghệ nhân đã lớn tuổi, sức khoẻ đã yếu, con cái của nghệ nhân không ai tập luyện làn điệu này nữa.

“Để chắc chắn hơn, chúng em tiến hành khảo sát đối với học sinh trong trường và một số người lớn tuổi tại địa phương. Kết quả cho thấy, hầu hết học sinh đều không biết đến làn điệu dân ca này. Với những người lớn tuổi cũng vậy, chỉ có số ít đã từng nghe qua. Thực tế đó thôi thúc chúng em triển khai dự án, với mục đích bảo tồn, phát huy điệu Cheo”- em Y Lũin nói.

Hát Cheo kết hợp với múa xoang. Ảnh: H.Â

Dưới sự hỗ trợ nhiệt tình của giáo viên hướng dẫn, 2 học sinh tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu các thông tin về điệu Cheo. Không chỉ tìm hiểu trên sách, báo, nhóm học sinh còn tìm đến sự hỗ trợ của nghệ nhân Y Der- người duy nhất tại xã Ngọk Réo còn duy trì hát loại dân ca này. Sau hơn 2 tháng tìm hiểu, tập hát với nghệ nhân, các em bắt đầu thu âm, ghi chép và dịch lời các bài hát Cheo từ tiếng Xơ Đăng sang tiếng phổ thông. Tiếp đến, nhóm học sinh tổng hợp và hình thành một ấn phẩm số bao gồm 5 bài hát. Ấn phẩm sau đó được trình bày vào các buổi ngoại khóa, giờ ra chơi tại Trường THCS xã Ngọk Réo bằng các thiết bị nghe, nhìn. Ngoài ra, các em còn lan tỏa ấn phẩm số trên các kênh youtube, zalo, facebook thu hút đông đảo lượt tiếp cận.

Từ ấn phẩm số, nhóm học sinh còn xây dựng câu lạc bộ hát dân ca Cheo tại trường với sự tham gia của 45 học sinh. Đều đặn mỗi tuần một lần, Y Mai Trang và Y Lũin tập luyện các bài hát Cheo cho các bạn. Để hát đúng điệu, đúng âm, mỗi tuần câu lạc bộ đều mời nghệ nhân Y Der đến hỗ trợ, góp ý.

Nghệ nhân Y Der cho biết: Tôi vui vì làn điệu dân ca được thế hệ trẻ quan tâm, tìm hiểu, luyện tập. Nhìn tụi nhỏ hăng say tập luyện, ghi chép tôi thật sự rất vui và như có thêm động lực để truyền dạy.

Kể từ khi tham gia câu lạc bộ, em Y Phượng - học sinh lớp 8B mới biết đến dân ca Cheo. Y Phượng bảo rằng: Việc tham gia câu lạc bộ không chỉ giúp em giải tỏa căng thẳng sau những giờ học mà còn giúp em thêm trân quý dân ca Cheo của dân tộc mình. Hiện tại, em đã hát thành thạo 2 bài hát Cheo đó là bài “Ru con” và  “Bộ đội làm dân công”. Thời gian tới, em sẽ tìm hiểu và tập hát thêm nhiều bài khác. Em cũng sẽ hướng dẫn và chuyển lời các bài hát cho mẹ, em gái để họ cùng hát, góp phần bảo tồn và giữ gìn làn điệu dân ca này.

Y Mai Trang và Y Lũin thực hiện dự án dưới sự hỗ trợ của giáo viên hướng dẫn. Ảnh: HÂ

Nằm trong khuôn khổ dự án, nhóm học sinh Y Mai Trang và Y Lũin đã thành lập đội tuyên truyền nhằm tuyên truyền nội dung, cách hát làn điệu dân ca Cheo đến học sinh và người dân trên địa bàn xã. Từ không biết, chưa từng nghe qua, đến nay đã có nhiều học sinh, người dân biết và bắt đầu tập hát dân ca Cheo.

Nói về dự án, Y Mai Trang cho hay: Việc lưu giữ và bảo tồn làn điệu dân ca Cheo là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì và bền bỉ. Dự án của chúng em là một phần trong quá trình ấy. Chúng em rất vui dù dự án đang trong quá trình phát triển nhưng nhận được sự hưởng ứng, hỗ trợ nhiệt tình của các bạn học sinh, thầy cô, nghệ nhân và người dân. Thời gian tới, chúng em sẽ tiếp tục tìm hiểu, ghi chép thêm nhiều bài hát khác để bổ sung vào ấn phẩm số với mong muốn làn điệu dân ca Cheo có thêm nhiều người biết đến, biết hát.

Ông U Lũy- Phó Chủ tịch UBND xã Ngọk Réo cho biết, trên địa bàn xã hiện chỉ còn một nghệ nhân hát được làn điệu Cheo. Việc nhóm học sinh tại Trường THCS xã Ngọk Réo quan tâm, triển khai các giải pháp nhằm bảo tồn làn điệu Cheo rất đáng khích lệ, tuyên dương. Hy vọng rằng, thời gian tới không chỉ học sinh mà người trẻ, người dân trên địa bàn cũng chung tay cùng giữ gìn các nét đẹp truyền thống nói chung và điệu Cheo nói riêng.

Hồng Ân