Thu nhập thấp nhưng chi phí sinh hoạt cao

Với sự nỗ lực của các cấp, các ngành và của chính người dân, qua các năm, thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn tỉnh có xu hướng tăng lên. Theo kết quả khảo sát mức sống dân cư năm 2021 của Tổng cục Thống kê, xét theo từng địa phương, Kon Tum có thu nhập bình quân đầu người thuộc vào nhóm 10 tỉnh thấp nhất nước (bình quân chung cả nước 4,205 triệu đồng/người/tháng; Kon Tum 2,517 triệu đồng/người/tháng). Trong khi đó, năm 2020, thu nhập bình quân đầu người một tháng chung toàn tỉnh đạt 2,375 triệu đồng, tăng 14,6% so với năm 2018 và 0,2% so với năm 2019. Và với mức thu nhập này, Kon Tum xếp thứ 4/5 vùng Tây Nguyên, xếp thứ 55/63 tỉnh, thành trên cả nước. Trong tổng thu nhập năm 2020, tỷ trọng thu từ tiền lương, tiền công chiếm 46,7%, thu từ hoạt động tự làm nông, lâm nghiệp, thủy sản chiếm 30,2%, thu từ hoạt động tự làm phi nông, lâm nghiệp, thủy sản chiếm 16,6%, thu khác chiếm 6,5%. Như vậy, cơ cấu thu nhập của người dân trên địa bàn tỉnh ta chủ yếu từ nguồn tiền lương, tiền công và thu từ hoạt động tự làm nông, lâm nghiệp, thủy sản. 

Thu nhập người dân trên địa bàn tỉnh chủ yếu từ tiền lương và nông nghiệp. Ảnh: NP

Tuy nhiên, so với cả nước, thu nhập bình quân đầu người theo từng tháng tỉnh ta vẫn ở mức thấp. Điều đáng nói hơn nữa là dù có mức thu nhập bình quân đầu người theo từng tháng thấp nhưng Kon Tum cũng như một số tỉnh thuộc khu vực miền núi còn nhiều khó khăn lại có chỉ số giá sinh hoạt (chỉ số SCOLI)  thuộc vào diện đắt đỏ của nước (Kon Tum xếp thứ 23), khiến cho cuộc sống người dân vốn đã khó lại càng thêm khó.

Theo thống kê, năm 2020, chi tiêu bình quân đầu người một tháng theo giá hiện hành của Kon Tum tương đồng với vùng Tây Nguyên là 2,167 triệu đồng/người/tháng. Chi tiêu bình quân năm 2020 của tỉnh tăng 46,1% so với năm 2012, tăng 22,7% so với năm 2016 và thấp hơn mức trung bình của toàn quốc là 2,892 triệu đồng. Các hộ gia đình tại nhóm có thu nhập cao nhất có mức chi tiêu bình quân đầu người/tháng là 4,444 triệu đồng, trong khi nhóm có thu nhập thấp nhất chỉ ở mức 1,199 triệu đồng, chênh lệch giữa hai nhóm là 3,6 lần.

Giá cả hàng hóa cao khiến chi phí sinh hoạt luôn ở mức cao. Ảnh: NP

Tỷ lệ chi tiêu trên mức thu nhập của người dân Kon Tum khá cao, trung bình chi tiêu chiếm từ 85% đến 91% so với mức thu nhập. Khoản chi cho lương thực thực phẩm, nhất là chi cho gạo các loại rất lớn, tỷ lệ chi cho giáo dục, y tế, đầu tư thấp. Lượng tiêu thụ gạo của người dân trên địa bàn tỉnh đạt 9kg/người/tháng, cao hơn mức trung bình của cả nước  là 7,6kg/người/tháng. Lượng tiêu thụ thịt các loại của người dân đạt 1,6kg/người/tháng, thấp hơn mức trung bình của cả nước là 2,3kg/người/tháng.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do địa hình chia cắt, đường sá đi lại khó khăn, kết nối đa phương thức vận tải giữa các loại hình đường bộ nội địa hạn chế, nên chưa thể phát huy được lợi thế vận tải giá rẻ của các loại hình đường bộ, hệ thống giao thông chưa tạo được lợi thế cho các nhà đầu tư. Chính vì vậy khâu vận chuyển phần lớn các loại hàng hóa đều không sản xuất tại địa phương, các nguyên liệu đầu vào... phải mất nhiều thời gian, quãng đường vận chuyển dài, chi phí vận chuyển lớn; lại thêm hệ thống phân phối phân tán nên đòi hỏi chi chí cao để duy trì hệ thống và chi phí dự trữ hàng hóa cao hơn. Điều đó kéo theo giá cả hàng hóa trên địa bàn tỉnh cao, nhất là nhóm các mặt hàng giao thông, chất đốt và vật liệu xây dựng, hàng ăn và dịch vụ ăn uống.

Đường sá đi lại khó khăn nên chi phí vận chuyển hàng hóa cao. Ảnh: N.P

Trong khi đó trên địa bàn tỉnh chưa có các khu công nghiệp, nhà máy lớn để thu hút lượng lớn lao động. Như đã nêu, nguồn thu của người dân chủ yếu từ tiền lương và thu các khoản từ nông nghiệp; mà nguồn thu từ nông nghiệp chưa thật sự ổn định, phụ thuộc vào năng suất, giá cả thu mua hằng năm. Hơn nữa, trên địa bàn tỉnh có hơn 50% dân số là đồng bào DTTS, tỷ lệ hộ nghèo  cao, trình độ dân trí thấp, phương thức sản xuất nông nghiệp còn lạc hậu nên hiệu quả kinh tế thấp.

Thu nhập thấp nhưng chi phí sinh hoạt cao khiến cho đời sống người dân khó khăn, khó tích lũy. Và tất nhiên khi mức sống thấp thì người dân buộc phải “thắt lưng buộc bụng” và cũng không thể “mạnh tay” đầu tư cho các lĩnh vực được xem là đầu tư cho tương lai như giáo dục, đầu tư cho nghỉ dưỡng để tái tạo sức lao động, đầu tư cho y tế để chăm sóc sức khỏe, nâng cao tuổi thọ. Không ít gia đình chỉ quan tâm đến chuyện ăn, ở; cắt bỏ tối đa các khoản được xem không quá cần thiết trong sinh hoạt, thậm chí tiết giảm chi phí cho các bữa ăn.

“Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và mức sống của nhân dân” là một trong những nội dung của mục tiêu tổng quát mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2020-2025 đề ra. Cùng với các giải pháp hỗ trợ để nâng cao mức thu nhập bình quân đầu người như: triển khai các mô hình khuyến nông, hỗ trợ nguồn vốn vay, giảm tỷ lệ hộ nghèo,  thì từng bước xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng, nỗ lực giảm chỉ số sinh hoạt là hết sức cần thiết.

Nguyên Phúc