Thân thương bánh mì
Sáng 24/3, cũng như bao buổi sáng khác, tôi bật máy tính, chuẩn bị cho một ngày làm việc mới. Và thật bất ngờ, trên giao diện trang chủ Google xuất hiện hình ảnh…ổ bánh mì kẹp thịt và rau xanh. Không cần phải nói cũng biết, hình ảnh ấy đã đem lại cho tôi sự hứng khởi đến nhường nào.
1. Cũng trong buổi sáng này, điện thoại rung liên tục khi trên các mạng xã hội như zalo, facebook, bạn bè chia sẻ hình ảnh ấy, cùng biểu tượng trái tim và những dòng status đầy tự hào.
Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, "người khổng lồ" trong lĩnh vực công nghệ của Mỹ thiết kế Doodle nhằm tôn vinh món ăn phổ biến này của người Việt Nam ta - một anh bạn viết đầy phấn khích.
Hóa ra, ngày 24/3/2020, không chỉ ở Việt Nam, mà theo chia sẻ của bạn bè, tại hơn 10 quốc gia, như Mỹ, Canada, Nhật Bản, Australia, New Zealand, Áo, Thụy Sĩ, Singapore, Pháp..., trên giao diện trang chủ Google đều xuất hiện hình ảnh tôn vinh bánh mì Việt Nam.
Còn nhớ cách đây 9 năm, ngày 24/3/2011, từ "Banh mi" đã được đưa vào Từ điển tiếng Anh Oxford (Oxford English Dictionary) - cuốn từ điển bằng tiếng Anh đầu tiên trên thế giới. Khi đó, Oxford English Dictionary giải nghĩa rằng, đây là món ăn nổi tiếng của người Việt Nam, được tạo nên từ bánh mì xẻ đôi, cho thêm phần nhân rất phong phú gồm pate, thịt, rau củ, nước sốt, tương ớt...
Khi ấy, “Banh mi”- cái tên riêng mang đầy niềm tự hào này đã khẳng định “quê quán” của món ăn đường phố mê hoặc ấy là từ Việt Nam và của Việt Nam chứ không phải vay mượn từ bất kì đâu.
Cho đến bây giờ, vẫn chưa có một nghiên cứu chính thức nào về sự ra đời của bánh mì Việt Nam. Chỉ biết, một số tài liệu cho rằng, bánh mì Việt Nam xuất hiện rải rác trên những con phố nhỏ cuối thập niên 1950 ở Sài Gòn xưa, được lấy cảm hứng từ loại bánh mì baguette của Pháp.
Với sự sáng tạo của người Việt, thông qua việc thêm vào các thành phần, gia vị đặc trưng, đã tạo nên món ăn đường phố được Google nhận định là “đại diện cho sự hòa quyện tinh tế của ẩm thực Việt trên thế giới”. Sự độc đáo về hương vị và nguyên liệu, lại tiện lợi khi sử dụng đã làm cho bánh mì Việt Nam trở nên nổi tiếng và hấp dẫn du khách quốc tế từ nhiều năm nay.
Ở mỗi vùng, miền, bánh mì lại có những “phiên bản” khác nhau, phụ thuộc vào phong vị ẩm thực của địa phương. Nhưng một ổ bánh mì “chuẩn” thường bao gồm: Bánh mì nóng giòn được xẻ đôi, bên trong là pa-tê, các loại thịt (như giò lụa, thịt nguội, thịt viên, thịt gà...), rau củ chua chua, giòn giòn (như dưa chuột, củ cải ngâm, cà rốt và rau ngò), rồi thêm tương ớt cay nhẹ...
Tất cả đều rất quen thuộc, rất dân dã, từ vỏ bánh, các loại thịt đến rau và dưa, nhưng khi hòa quyện vào nhau, lại có thể khiến vị giác phải “bùng nổ”, và thực khách phải trầm trồ.
Với sự nổi tiếng của mình, bánh mì Việt Nam không chỉ được đưa vào từ điển tiếng Anh Oxford, được Google vinh danh, mà còn được nhiều tổ chức và tờ báo nổi tiếng tôn vinh. Bây giờ thì chúng ta thử lục lọi và điểm lại một số “thành tích” của bánh mì Việt Nam nhé.
Xem nào, năm 2013, bánh mì Việt được tạp chí National Geographic bình chọn là một trong 11 món ăn đường phố ngon nhất thế giới; đứng đầu danh sách 12 món ăn đường phố do tạp chí du lịch Mỹ Conde’ Nast Traveler bầu chọn. Năm 2014, bánh mì Việt Nam lọt vào top 20 món ăn đường phố ngon nhất thế giới của Huffington Post. Năm 2016, bánh mì cùng phở và bún chả đã lọt top 100 món ăn nổi tiếng thế giới, do Liên minh kỷ lục thế giới - Wordkings và Viện Top thế giới công bố. Năm 2017, bánh mì Việt Nam lọt top 10 món sandwich hấp dẫn nhất thế giới, theo trang Traveller. Năm 2018, trang CNN đã ưu ái gọi tên bánh mì ở Hội An là "Vua của các sandwich trên thế giới".
2. Đó là “chuyện chung”, còn “chuyện riêng” ở Kon Tum ta thì sao nhỉ?
Không thể không tự hào mà nói rằng, đã đi nhiều nơi, cũng đã ăn bánh mì ở nhiều nơi, tôi nhận ra bánh mì ở Kon Tum không hề thua kém bất cứ nơi nào, ngay cả khi đặt bên bánh mì Phượng ở Hội An (Quảng Nam), từng được xưng tụng là "Vua của các sandwich trên thế giới".
Không tin thì bạn hãy đến tiệm bánh mì Như Mai, ở góc đường Trần Phú - Trần Hưng Đạo (thành phố Kon Tum), mua 1 ổ bánh mì thịt với giá 15.000 đồng thưởng thức đi. Bánh mì ở đây được dân nghiền món ăn đường phố này truyền miệng là ngon có tiếng. Nói không ngoa đâu. Nhìn ổ bánh mì là biết. Chỉ 15 ngàn đồng là có một ổ lớn (ổ nhỏ 12 ngàn đồng) với đầy đủ pa-tê, thịt nguội, chả giò, dăm bông, rau chua, hành, dưa leo các loại.
|
Ở đây có nhiều loại cho người mua lựa chọn, từ bánh mì thịt, bánh mì xíu mại, đến bánh mì chả lụa, heo quay, lạp xưởng..., món nào cũng hấp dẫn và ngon miệng. Ngoài ra, hai tô nước sốt sóng sánh ánh vàng, không quá ngọt cũng không quá béo là “món tủ” của chủ quán. Khi muỗng nước ấy được rưới lên, thấm vào ổ bánh mì sẽ đem đến cho người ăn hương vị đậm đà thật khó diễn tả.
Mọi thứ đều được chủ quán tự làm, bánh mì cũng phải đặt riêng, với lớp vỏ vàng rộm, đặc biệt hai đầu giòn tan nhưng không hề cứng, còn bên trong lại xốp mềm, đặc ruột, không dính. Liệu có phải vì thế nên bánh mì Như Mai luôn giữ được “khách ruột” chăng? Theo chủ quán, có những cô cậu học trò ăn bánh mì ở đây, lớn lên, làm ăn xa, dựng vợ gả chồng, sinh con đẻ cái rồi quay về, vẫn tìm đến để ăn cho "đỡ nhớ".
Không ai biết rõ bánh mì xuất hiện ở Kon Tum từ bao giờ, và tôi luôn ao ước có nhà nghiên cứu nào đó cất công tìm kiếm câu trả lời, nhưng chắc chắn là, giống như bất cứ tỉnh, thành phố nào trên dải đất hình chữ S thân thương này, bánh mì là món ăn gắn bó với người dân phố núi bao nhiêu năm qua. Từ những phố trung tâm buôn bán sôi động, sầm uất như Trần Hưng Đạo, Phan Đình Phùng, đến những con hẻm nhỏ, ta đều có thể dễ dàng nhìn thấy cái tủ kính, với những thịt, pa tê, xúc xích, xíu mại, những rau, nước sốt… bắt mắt, phía dưới là lò than (hoặc sang hơn là lò điện) để nướng cho ổ bánh nóng giòn.
Có ai mà chưa từng ăn bánh mì? Từ những công chức nhà nước mẫn cán đến những "đại gia" đi xế hộp bóng loáng, từ quan chức đến những người bán vé số dạo, người lao công quét đường… ai mà chẳng ít nhất một lần ghé lại bên đường mua ổ bánh mì lót lòng. Còn các cô cậu học trò thì khỏi nói, thời buổi lịch học thêm kín mít, bánh mì chính là món ăn thân quen nhất giữa 2 ca học.
Là một vùng đất có sự giao thoa và hội tụ của nhiều nền văn hóa khác nhau, người Kon Tum rất cởi mở và sáng tạo trong quá trình lao động và sinh hoạt, vì vậy, ổ bánh mì thịt ở phố núi, ngoài rau, dưa, hành ngò, người bán đã “biến tấu” thêm rất nhiều “biến thể” về nhân cho bánh mì để phù hợp với nhu cầu của mỗi người đến từ nhiều vùng miền khác nhau, như bánh mì ốp la, bánh mì xíu mại, bánh mì heo quay, bánh mì chà bông, bánh mì nhân chay…
Chỉ có thiếu bánh mì thanh long, bánh mì sầu riêng… mới được sáng tạo trong mùa dịch Covid-19 nhằm góp phần “giải cứu” nông sản mà thôi - một anh bạn tếu táo như vậy.
Và trong nhịp sống hối hả thường ngày, người dân phố núi còn kết hợp bánh mì với cà phê để trở thành bữa sáng hoàn hảo. Mỗi buổi sáng, ăn một ổ bánh mì, thưởng thức hương vị cà phê sữa đá bên những quán cóc ven đường, cuộc sống của người phố núi cứ như vậy trôi qua bình dị.
Chợt nhận ra rằng, ổ bánh mì giòn, ly cà phê thơm không đơn thuần là bánh mì, là cà phê nữa, mà trong đó đong đầy thảo thơm, chua cay, mặn ngọt của những nhọc nhằn, bươn chải, những lo toan thường nhật của cả một đời người.
Viết đến đây, tôi không thể kìm được ý muốn mua một ổ bánh mì Như Mai, tìm một góc vắng vẻ ở một quán cà phê nào đó, kêu ly cà phê sữa đá.
Tắt máy và đi thôi!
Thành Hưng