Phản biện xã hội trên báo chí địa phương
Trong những năm qua, báo chí địa phương đã thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích của mỗi tờ báo, góp phần đưa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước vào cuộc sống, đồng thời phản ánh, thông tin các khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn cuộc sống cần sự quan tâm giải quyết, xử lý của các ngành, các địa phương. Tuy nhiên, trên báo chí địa phương có ít bài viết, phóng sự với nội dung sâu sắc, phản biện xã hội sắc sảo, để lại ấn tượng mạnh với khán thính giả, bạn đọc, góp phần tích cực điều chỉnh, bổ sung các chủ trương, đường lối, chính sách của cấp ủy, chính quyền các cấp.
Hiện nay chưa có văn bản quy định nào của pháp luật đưa ra định nghĩa hay tiêu chí về báo chí địa phương và báo chí Trung ương. Việc phân định báo chí địa phương hoặc báo chí Trung ương dựa trên cơ sở cơ quan chủ quản của mỗi tờ báo. Trên địa bàn tỉnh Kon Tum có 3 cơ quan được Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép hoạt động, đó là Đài Phát thanh - Truyền hình, Báo Kon Tum, Tạp chí Văn nghệ Kon Tum. Bên cạnh đó, một số cơ quan báo chí Trung ương thành lập văn phòng đại diện hoặc cử phóng viên thường trú tại tỉnh Kon Tum, như Thông tấn xã Việt Nam thành lập Văn phòng đại diện; Báo Nhân dân, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thanh Niên … cử phóng viên thường trú.
Tỉnh ủy Kon Tum là cơ quan lãnh đạo báo chí địa phương, là cơ quan chủ quản của Báo Kon Tum. UBND tỉnh Kon Tum là cơ quan quản lý Nhà nước về báo chí trên địa bàn tỉnh Kon Tum, đồng thời là cơ quan chủ quản của Đài Phát thanh - Truyền hình. Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh Kon Tum là cơ quan chủ quản của Tạp chí Văn nghệ Kon Tum. Sở Thông tin và Truyền thông là cơ quan tham mưu cho UBND tỉnh quản lý Nhà nước trên lĩnh vực báo chí.
|
Do đó, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Kon Tum, Báo Kon Tum, Tạp chí Văn nghệ Kon Tum là các cơ quan báo chí địa phương. Báo chí địa phương là sản phẩm thông tin của địa phương về các sự kiện, vấn đề trong đời sống xã hội thể hiện bằng chữ viết, hình ảnh, âm thanh, được sáng tạo, xuất bản định kỳ và phát hành, truyền dẫn tới đông đảo công chúng qua các loại hình báo in, báo nói, báo hình hay báo điện tử. Báo chí địa phương là phương tiện thông tin thiết yếu của đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị - xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội- nghề nghiệp; là diễn đàn của nhân dân.
Khi nói đến phản biện xã hội trên báo chí tức là nói đến quan điểm, chính kiến của nhà báo, các tòa soạn về một vấn đề nào đó trong xã hội, như đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội được cấp ủy đảng, chính quyền các cấp đang dự thảo xin ý kiến góp ý của xã hội, đến việc ban hành và thực thi đề án, nghị quyết, chủ trương… trong thực tiễn cuộc sống hoặc quan điểm, ý kiến của các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu lý luận, các độc giả thông tin trên báo chí địa phương đối với việc thực thi các chỉ thị, nghị quyết của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp.
Một chính sách được cấp ủy, chính quyền các cấp ban hành hoặc chuẩn bị ban hành không bao giờ hoàn hảo, hoàn chỉnh tuyệt đối. Do đó, muốn hoàn thiện và cơ bản đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, cấp ủy, chính quyền các cấp cần tăng cường tổ chức phản biện trong xã hội, như phát huy vai trò, vị thế hoạt động Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh..., đồng thời chú trọng việc phản biện xã hội trên báo chí địa phương. Trong thực tiễn, nhiều chủ trương, chính sách có sự tác động, ảnh hưởng lớn đến đông đảo các giai tầng trong xã hội, nhiều vấn đề phức tạp, mới mẻ mới phát sinh trong cuộc sống, các cơ quan chức năng, các nhà quản lý, cấp ủy, chính quyền các cấp không thể dự báo, tiên lượng hết các ngóc ngách, những việc có thể xảy ra trong thực tiễn cuộc sống vô cùng phong phú. Song thông qua ý kiến phân tích, bình luận, trao đổi trên báo chí sẽ giúp các nhà quản lý, cấp ủy, chính quyền các cấp bổ sung, chỉnh sửa, hoàn thiện chính sách, đáp ứng tốt nhu cầu, lợi ích của nhân dân.
|
Hiện nay, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân đang ra sức học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, là kim chỉ nam cho mọi hành động cách mạng của Đảng, của dân tộc. Đối với công tác báo chí, Người yêu cầu những người viết báo: “Không nên chỉ viết cái tốt mà giấu cái xấu. Nhưng phê bình phải đúng đắn. Nêu cái hay, cái tốt, thì phải có chừng mực, chớ phóng đại. Có thế nào nói thế ấy. Bộ đội và nhân dân ta cũng đủ nhiều cái hay để nói lên, không cần phải bịa đặt ra”, song “nói có sách, mách có chứng”, tức là phải nói rõ “cái việc ấy ở đâu, thế nào, ngày nào, nó sinh ra thế nào, phát triển thế nào, kết quả thế nào” . Do đó, nội dung thông tin, tuyên truyền trên báo chí không nên “tô hồng”, ca ngợi một chiều, mà phải viết khách quan, trung thực, chân thực, có lợi cho nước, cho dân. Luật Báo chí 2016 cũng quy định khá chi tiết và rõ ràng về quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân, tại Khoản 2 và 3, Điều 11, Chương II, quy định: “Tham gia ý kiến xây dựng và thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước”. “Góp ý kiến, phê bình, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo trên báo chí đối với các tổ chức của Đảng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp và các tổ chức, cá nhân khác”.
Như vậy, việc thực hiện phản biện trên báo chí là đòi hỏi cần thiết của cuộc sống và được pháp luật quy định. Báo chí địa phương phát huy vai trò, vị thế phản biện xã hội phụ thuộc rất lớn vào ý thức trách nhiệm của nhà báo, tòa soạn, các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, đồng thời nhờ sự tác động tương hỗ của các nhà hoạch định chính sách, cấp ủy, chính quyền các cấp với các nhà phản biện xã hội.
Tuy nhiên, phải thẳng thắn thừa nhận rằng, việc phản biện xã hội trên báo chí địa phương còn khá mờ nhạt. Vẫn có nhà báo, cộng tác viên còn tâm lý “tốt khoe xấu che”, ngại va chạm. Đôi lúc, nhà báo, các nhà nghiên cứu không đủ thời gian, công sức cập nhật, nghiên cứu các tài liệu, các chứng cứ khoa học, … nên chưa tích cực tham gia phản biện xã hội trên báo chí. Mặt khác, các cơ quan báo chí địa phương chưa xây dựng được cơ chế, chế độ khuyến khích, động viên, thu hút các chuyên gia, các nhà báo, nhà khoa học tham gia phản biện, tạo thành diễn đàn trên báo chí. Trên địa bàn tỉnh Kon Tum chưa có các học viện, viện nghiên cứu chuyên ngành, các trường đại học, thiếu các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành…đây cũng làm một trở ngại rất lớn trong việc cung cấp thông tin cho nhà báo, tòa soạn, các nhà nghiên cứu. Một số địa phương, đơn vị vẫn còn tâm lý ngại tiếp xúc với nhà báo, tìm cách từ chối, né tránh, không cung cấp thông tin cho báo chí hoặc đùn đẩy trách nhiệm cho cấp dưới; chưa thực hiện nghiêm túc Nghị định số 09/2017/NĐ-CP ngày 09/02/2017 của Chính phủ quy định chi tiết việc phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí của các cơ quan hành chính nhà nước. Bên cạnh đó, các cơ quan đảng, đoàn thể vẫn chưa có văn bản quy định cụ thể về việc phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí, đã ảnh hưởng phần nào đến tác nghiệp của phóng viên, biên tập viên, đội ngũ những người làm báo.
Phản biện trên báo chí địa phương không phải là bác bỏ, không phải cố tình ngụy biện bác bỏ chủ trương, chính sách, mà bằng trí tuệ, kiến thức, lương tâm, trách nhiệm, động cơ trong sáng của các nhà báo, tòa soạn, các nhà nghiên cứu, cộng tác viên … hiến kế, độc lập, khách quan trong cung cấp các luận cứ khoa học, cơ sở lý luận và thực tiễn, đủ lý lẽ mang tính thuyết phục, đóng góp xây dựng chủ trương, chính sách. Tổ chức thực hiện tốt việc phản biện trên báo chí sẽ góp phần củng cố vị thế, nâng cao uy tín, vai trò các cơ quan báo chí địa phương, đồng thời là “cầu nối” hữu hiệu giữa cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, các nhà hoạch định chính sách đưa các chủ trương, đường lối, quyết sách sát thực với thực tiễn cuộc sống, gắn bó mật thiết với đời sống nhân dân .
Phan Cư