Dẹp nạn “xin - cho” khi bộ máy mới đi vào hoạt động

Chuyển trọng tâm vận hành của bộ máy chính quyền từ quản lý sang phục vụ để dẹp nạn ‘’xin - cho’’. Ảnh: H.L

Mới đây, tại Công điện số 78/CĐ-TTg ngày 29/5/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chỉ đạo cương quyết cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng, nhất là các thủ tục không cần thiết, trong đó có thủ tục cấp phép xây dựng.

Theo đó, cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị.

Phải nói là ngay lập tức, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ mạnh mẽ từ dư luận xã hội. Lý do là đã “điểm trúng” một trong những bức xúc nhất trong lĩnh vực xây dựng lâu nay.

Đang rất sốt ruột vì hồ sơ xin cấp phép xây dựng đã nộp cả tháng mà chưa được giải quyết, anh Phạm Văn X. (phường Trường Chinh, thành phố Kon Tum) nhận xét đây là một chỉ đạo rất “đúng và trúng”, cho thấy bước cải cách thủ tục hành chính mạnh mẽ, cụ thể và sát với thực tiễn đời sống.

Tôi đang  xin giấy phép xây dựng nhà ở, dù chỉ là nhà cấp 4, nhưng thủ tục nhiêu khê với nhiều yêu cầu; bản vẽ thiết kế tự vẽ bị trả lại, phải chỉnh sửa hết lần này lần khác theo yêu cầu của cơ quan chức năng nên mất rất nhiều thời gian- anh X. kể.

Về sau, có người quen “mách nước” cho anh X. là nhờ ai có “mối quan hệ” với bên cấp phép tác động thì mới nhanh được. Nhưng anh X. nghĩ, hồ sơ đã đầy đủ rồi, cơ quan cấp phép đã chấp nhận, không yêu cầu gì nữa, nên không muốn phải đi “xin”.

Theo anh X., trên thực tế, người dân vất vả vì thủ tục xin giấy phép xây dựng đã đành, bức xúc nhất là có lúc, có nơi còn xảy ra tình trạng “gây khó dễ”, bắt lui tới nhiều lần, với mục đích hạch sách, nhũng nhiễu, tạo nên cơ chế “xin - cho”.

Nói rộng ra, nạn “xin - cho” không phải là xa lạ hiện nay, mà ẩn giấu ở bất kỳ lĩnh vực nào. Khi quyền được giao cho một tổ chức, một cá nhân nào đó, khi còn cơ chế người có nhu cầu phải làm đơn xin,  thì vẫn có nơi có quyền “cho”.

Người dân đặt mình trong tâm thế phải "xin", nên làm gì cũng “viết đơn xin”; khi gặp vấn đề gì khúc mắc là tìm cách “xin xỏ” để xong việc.

Cũng từ đó, một bộ phận cán bộ, công chức được giao thẩm quyền xử lý sẽ tự thêm cho mình quyền được “cho”. Nếu không “xin” thì hạch sách, gây khó dễ, hoặc gợi ý đi “xin”, đi “nhờ vả”.

Bản thân người viết cũng đã được gợi ý như vậy khi làm thủ tục về đất đai. Mặc dù hồ sơ đã được cơ quan chuyên môn hoàn tất, bộ phận một cửa chuyển về cấp phường, nhưng quá hạn đã lâu vẫn chưa xong.

Khi gặp cán bộ có trách nhiệm giải quyết thì được giải thích bằng nhiều lý do. Và sau đó “chốt” bằng một câu “Anh có quen chủ tịch phường không, lên gặp nhờ vả một tiếng, xin chủ tịch quan tâm cho nhanh. Chứ để vậy thì lâu lắm”.

Nạn “xin - cho” đem lại nhiều tác hại. Trong đó, rất dễ làm tha hóa đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy công quyền. Vì có “xin - cho” thì tất yếu sẽ xảy ra ban phát, tham nhũng và tiêu cực.

Vấn nạn này cũng làm cho các chi phí của người dân và doanh nghiệp, đặc biệt là chi phí tài chính, chí phí thời gian và chi phí cơ hội tăng cao. Vì để được “cho” dễ hơn, buộc phải chấp nhận các “luật chơi”.

Bên cạnh đó, vấn nạn này cũng làm sụt giảm niềm tin của doanh nghiệp, người dân vào bộ máy hành chính nhà nước các cấp.

Theo các chuyên gia, một trong những nguyên nhân chính là tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức, quan hệ công tác giữa nhiều cơ quan, bộ phận chưa thật rõ ràng, còn trùng lắp, chồng chéo; phân định trách nhiệm, phân cấp, phân quyền chưa đồng bộ, hợp lý.

Trong bài viết về xây dựng hệ thống chính trị với tiêu đề “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả” (tháng 11/2024), Tổng Bí thư Tô Lâm cũng cho rằng, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn,  mối quan hệ công tác của tổ chức, cá nhân, người đứng đầu có nội dung chưa rõ; phân cấp, phân quyền chưa mạnh. Điều này đã cản trở sự phát triển kinh tế, xã hội của các địa phương, đồng thời tạo cơ chế “xin-cho”.

Bên cạnh những cán bộ, công chức hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, vẫn còn những trường hợp chưa thực sự “đồng hành và phục vụ”; tinh thần, thái độ làm việc chưa thật sự tích cực. Trong giải quyết công việc còn chậm chạp, có tình trạng lợi dụng thẩm quyền được giao để nhũng nhiễu, gây phiền hà, khó khăn cho người dân và doanh nghiệp.

Bỏ thủ tục giấy phép góp phần giảm nạn ''xin-cho'' trong quản lý xây dựng. Ảnh: HL

Có thể nói, trong những căn nguyên trực tiếp của tham nhũng cần phải được quan tâm giải quyết có nạn “xin - cho”. Nhiều ý kiến cho rằng, để dẹp vấn nạn này, cần chú trọng đổi mới tư duy cả về tổ chức, phương thức vận hành của bộ máy và tư duy của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngay khi tiến hành sắp xếp.

Cùng với triển khai cuộc cách mạng tinh gọn, sắp xếp tổ chức bộ máy hiện nay, cần tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bộ máy nhà nước.

Bảo đảm tổ chức bộ máy cấp tỉnh, cấp xã sau khi sáp nhập hoạt động đồng bộ, thông suốt, hiệu lực hiệu quả; tăng cường kiểm tra, giám sát và cải cách tối đa thủ tục hành chính, như việc chỉ đạo cắt bỏ thủ tục cấp phép xây dựng của Thủ tướng Chính phủ.

Và một trong những giải pháp hiệu quả là chuyển trọng tâm vận hành của bộ máy chính quyền từ quản lý sang phục vụ; lấy quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, doanh nghiệp làm trung tâm và đích đến của hoạt động hành chính.     

Hồng Lam