Chuyện về già làng A Tú

Đến Đăk Hà được nghe rất nhiều câu chuyện kể về già làng uy tín ở các thôn làng đồng bào dân tộc thiểu số, nhưng câu chuyện về già làng A Tú luôn nêu gương để tuyên truyền, vận động bà con dân làng làm ăn, phát triển kinh tế gia đình, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống - qua lời kể của Bí thư Đảng ủy xã Nguyễn Chí Ánh khiến chúng tôi rất tò mò, phải tìm gặp ông bằng được.

7h sáng, chúng tôi có mặt ở xã Đăk Mar theo lời hẹn với Bí thư Đảng ủy xã Nguyễn Chí Ánh để anh cử cán bộ cùng đi về làng gặp già A Tú. Quang cảnh hai bên con đường nhựa nối từ Quốc lộ 14 rẽ về thôn Kon Klốc cho ta cảm giác mát mẻ, trong lành vào buổi sớm; đâu đó, phảng phất mùi thơm dịu nhẹ của hương hoa cà phê.

Rẽ xe máy vào căn nhà nằm lọt thỏm trong mảnh vườn cà phê, chị Y Kha – Phó Chủ tịch HĐND xã Đăk Mar và cũng là Bí thư chi bộ thôn Kon Klốc giới thiệu đấy là nhà của già làng A Tú. Dù đã hẹn trước nhưng chúng tôi được các con của già cho biết “ông đã lên rẫy từ rất sớm rồi”.

Tỏ vẻ không ngạc nhiên lắm, chị Y Kha tiếp lời: Tính ông già là vậy đó. Trời nắng cũng như mưa, mỗi ngày ông đều lên rẫy mấy bận để cột trâu, bò; thăm ruộng lúa, rẫy mì, cà phê, bời lời… và đi kiếm ít rau rừng về ăn.

Chị Y Kha bảo chúng tôi nếu muốn “khám phá” điều thú vị về già làng này thì cùng chị leo núi.

Đi hết con đường nhựa đến cuối làng, chị Y Kha rẽ qua con đường mòn dẫn vào rừng. Vượt qua con đường nhỏ hẹp, đầy dốc, gập ghềnh rồi lại băng qua 8 con suối lớn nhỏ, sau đó xe máy đi không được nữa, chúng tôi đành cuốc bộ một đoạn nữa, vậy mà vẫn chưa đến nơi. Thấy tôi thở dốc, chị Y Kha bảo mới đi được một nửa đoạn đường thôi.

Đang lúi húi buộc lại giày thì già A Tú bất ngờ xuất hiện trước mắt chúng tôi. Ông bảo, tranh thủ sáng sớm lên núi thả 5 con bò và lừa mấy con trâu cột ra bên mé bờ suối rồi trở về gặp chúng tôi.

Già làng A Tú vận động bà con dân làng Kon Klốc chăm chỉ làm ăn, phát triển kinh tế gia đình. Ảnh: T.Q

Dù đã 83 tuổi nhưng trông già rất khỏe khoắn, hằng ngày già A Tú cuốc bộ gần 3 tiếng đồng hồ từ làng lên rẫy đều đặn như vậy. Ngày mùa, già còn ngủ rẫy cả tháng để làm lúa, cà phê...

Già A Tú cho biết, trước đây, ông nuôi đến 20 con bò, thả khắp đồi núi. Bây giờ, lớn tuổi rồi, không thể quán xuyến hết nên đã bán bớt đàn bò, chuyển đổi sang trồng được 4 sào cà phê, 1 sào bời lời, 6 sào ruộng, 2 sào mì.

Chỉ những đám ruộng trên vạt đất bằng phẳng nằm ở phía xa xa của chân núi sát con suối, già A Tú bảo, những chân ruộng ấy được ông khai hoang từ thời còn trẻ. Ngày xưa, làm ruộng chưa biết bón phân nên ruộng thì nhiều nhưng có năm không đủ ăn. Bây giờ, đã biết bón phân, biết cách chăm sóc nên mỗi vụ ông thu được 20 bao lúa (lúa 2 vụ) nên lúc nào trong nhà cũng thóc lúa đầy bồ.

Cuốc bộ cùng già A Tú một đoạn đường rừng, ông kể cho chúng tôi nghe chuyện ông được bà con dân làng tín nhiệm làm già làng và chuyện tại sao ở chừng này tuổi rồi mà ông vẫn nỗ lực làm kinh tế...

Già A Tú giãi bày: Mình có thể từ chối không làm già làng khi được dân làng bầu chọn với lý do đã lớn tuổi, muốn nghỉ ngơi. Thế nhưng, vì là người uy tín trong làng, được bà con tin tưởng nên bản thân nhận thấy đây không chỉ là niềm vinh dự mà còn là trách nhiệm với dân làng nên không thể thoái thác. Vì vậy, dù đã lớn tuổi nhưng vẫn phải cố làm gương, chăm chỉ, siêng năng làm ruộng, làm rẫy, chăn nuôi để bà con dân làng nhìn vào đó mà học hỏi, làm theo. Bởi mình vận động bà con dân làng làm nương, làm rẫy để xóa đói giảm nghèo mà mình không có nương, có rẫy, không chăn nuôi thì ai nghe theo mình. Vì vậy, còn sức là còn lao động…

Năm 2016, thôn Kon Klốc có 6 hộ thoát nghèo, giảm tỉ lệ hộ nghèo trong thôn xuống còn 20% (tiêu chí đa chiều); đặc biệt, hiện nay thôn đã phát triển được 100ha cà phê, 30ha lúa nước… khiến già làng A Tú thật vui mừng.

Ngoài vận động bà con phát triển kinh tế, nâng cao đời sống, già A Tú còn là người giữ được truyền thống đan lát của đồng bào DTTS. Đặc biệt hơn, ông còn là một trong số ít người trong làng biết làm nhà rông, cây nêu.

Lúc rảnh rỗi già A Tú chỉ dạy con cháu đan lát. Ảnh: T.Q

Lúc rảnh, già A Tú tranh thủ đan những chiếc gùi, nong, nia, rổ, rá để dùng trong nhà, cho con cháu hoặc bán khi có người đặt hàng. Tài nghệ đan lát của già A Tú ở làng Kon Klốc thì ai cũng phải công nhận, ông tỉ mỉ từng khâu, từng công đoạn nên sản phẩm đan lát thủ công làm ra trông rất tinh xảo.

Già A Tú cho biết, năm nào, nhiều hộ dân trong làng và bà con ở nhiều làng thuộc xã Đăk Psi, Đăk Ui (huyện Đăk Hà) cũng tìm đến đặt ông đan lát một số vật dụng truyền thống để về dùng.

Chị Y Kha chia sẻ thêm, già làng A Tú đã đề xuất ý tưởng mở lớp để truyền dạy cách làm cây nêu và chế tác một số nhạc cụ truyền thống như đàn tơ rưng, klông pút, ting ning. Bản thân già A Tú tình nguyện đứng ra truyền dạy cho bà con dân làng. Địa phương cũng đã lên kế hoạch trong năm 2017 sẽ tổ chức một số lớp để truyền dạy về văn hóa truyền thống theo ý tưởng của già làng A Tú và vận động thanh niên trong làng tích cực tham gia học tập.

Hôm chúng tôi về thăm già làng A Tú cũng đúng dịp gia đình chị Y Viên ở cùng làng tổ chức đám cưới cho đứa con trai thứ 3 của mình. Vì vậy, đang trò chuyện với chúng tôi nhưng trông già A Tú có vẻ hơi sốt ruột, bởi trong làng có sự kiện gì thì bà con dân làng đều mời ông đến từ rất sớm để hướng dẫn, bảo ban con cháu các thủ tục, nghi lễ và cách thức tổ chức.

Thấy già A Tú và chúng tôi cùng đến dự đám cưới, chị Y Viên đon đả ra mời chào khách. Chị bảo, nghi lễ đám cưới của con chị vẫn tổ chức theo phong tục truyền thống nhưng được già A Tú vận động nên tiết kiệm và rút ngắn thời gian hơn so với trước đây. Với đám cưới này, gia đình chị chỉ làm một con heo chừng 50kg để dân làng đến chung vui, chứ trước đây đám cưới đứa con trai đầu phải làm con heo đến cả tạ; thời gian để bà con đến chung vui cũng rút lại còn một buổi chiều, chứ không phải kéo dài đến 2 ngày như trước…

Quả thật, với già làng A Tú, càng tìm hiểu càng thấy nhiều điều thật thú vị. Tin rằng, với sự giúp sức của già làng trong công tác tuyên truyền, vận động, trong thời gian không xa, thôn Kon Klốc sẽ thêm phần khởi sắc.

Box:Anh A Thêm ở thôn Kon Klốc đã không tiếc lời khen ngợi khi nói về già làng A Tú: Từ trước đến nay, già A Tú luôn là tấm gương sáng cho bà con dân làng học tập và làm theo. Nhìn thấy người lớn tuổi như ông hàng ngày vẫn siêng năng làm lụng ruộng rẫy thì làm sao thanh niên chúng tôi có thể ngồi ở nhà để uống rượu hoặc ăn không ngồi rồi được… TQ

Tú Quyên